I. Petro’nun hayatı ve Çar oluşu

Rusya Kralı I. Peter/Petro (Büyük Petro) 1682-1721 yıları arası dönemdeki Rusya Çarıdır. I. Petro aynı zamanda Osmanlı tarihinde Deli Petro olarak da anılmaktadır.

Çar 1. Petro (Deli Petro) Haziran 1672’de Romanov Hanedanı’ndan Rus Çarı 1. Aleksey’in oğlu olarak Moskova’da doğdu. Babasının ölümü üzerine tahta çıktı ancak daha 10 yaşında olduğu için üvey ablası Sofia Alekseyevna taht naibi (temsilcisi) sıfatıyla yönetimi ele geçirdi. Bu dönemde Petro yönetimden tamamen el çektirilerek Moskova’da yeni kurulmuş olan Alman mahallesinde yaşadı. Burada Almanlardan oldukça etkilenen ve yeni bilgiler öğrenen Petro Rusya’nın Avrupalılaştırılması gerektiğine dair kanaatlerini oluşturmaya başladı. 1689’da bir saray darbesiyle Petro yönetimi ablasının elinden aldı. Petro’nun annesi taht naibi olurken bu kez yönetim ağırlıklı olarak Petro’da oldu. 1694’te annesinin ölümü üzerine yönetim tamamen Petro’ya geçti.

Petro, Rusya’nın tarihi geçmişine dair destansı hikâyeler anlatan Nikita Zotov (1644-1717) tarafından eğitilmiştir. Zotov, Petro üzerinde öyle bir izlenim bırakmıştır ki, ömür boyu öğretmeniyle arkadaş kalmışlardır. Petro, şayet Çar olursa Rusya’yı eski ihtişamına tekrar kavuşturacağına dair yemin etmiştir.

I. Petro ’nun izlediği politikalar ve yaptığı yenilikler

Büyük Petro, Büyükelçilik yaptığı sıralarda Avrupa’da gördüklerinden ilham alarak Moskova’ya dönmüş ve değişimin ülkesi Rusya’ya da gelmesine karar kılmıştır. Yeni askeri alaylar oluşturarak, modern yeni bir askeri üniforma getirerek Rus Ordusunu yeniden şekillendirmiştir. Kilisenin idaresini devralacak ve Rus Ortodoks Kilisesinin en yüksek başkanı olacak bir din adamı atamasını yapmıştır.

Büyük Petro, Rusya’nın uluslararası ticaret faaliyetinde dışa daha az bağımlı kalması için tekstil, deri işçiliği ve silah yapımı (toplar ve tüfekler) gibi çeşitli endüstri alanları geliştirmiştir. Rus sanatçılarını inceleme yapmak üzere İtalya ve Hollanda’ya göndermiş, Bilim Akademisi Müzesini kurmuştur. Büyük Petro’nun en uzun ömürlü miraslarından biri Bilim Akademisi (Rusya Bilimler Akademisi) ve St. Petersburg Devlet Üniversitesi olmuştur. Büyük Petro’nun Rusya’ya bıraktığı bu kurumlar günümüzde Rusya’nın en iyi kurumları olmaya devam ediyorlar.

Büyük Petro, çarlık yaptığı dönem boyunca sıcak denizlere inme ve Panslavizm politikalarını uygulamıştır.

Sıcak denizlere inme hedefi ve Panslavizm

Panslavizm Rusya’da önce batı karşıtlığı yani Slavofillik olarak karşılık bulmuştur. Daha sonra ise Rusya’nın tarihi emellerini gerçekleştirmek için Slavlar üzerinden kullandığı bir akım haline dönüşmüştür. Panslavizm düşüncesinin nihai hedefi olan bütün Slavları birleştirme hedefine bütünüyle ulaşılamamıştır ancak Panslavist faaliyetler ve Fransız İhtilali sonrası ortaya çıkan milliyetçilik fikrinin Slavlar arasında da etkili olmasıyla Panslavizm Osmanlı topraklarında yaşayan Slav topluluklarının bağımsızlıklarını kazanmasında büyük ölçüde etkili olmuştur.

Bu dönemde Rus Çarlığı ‘nın açık denizlere çıkışı bulunmamaktadır. Osmanlı Devleti Karadeniz’i, İsveç Baltık Denizi’ni Rusya’ya kapattığından Rusya’nın sadece soğuk ve buzullar nedeniyle yeterince kullanılamayan Kuzey Buz Denizi’ne çıkışı bulunuyordu.

Rusya’nın sıcak denizlere ulaşmasını hedefleyen Petro bunun için o tarihte askeri açıdan Rusya’dan oldukça üstün olan İsveç ve Osmanlı’yı yenmeye karar verdi. Osmanlı Devleti’ne Viyana bozgunu sonrasında Avrupalı devletler ittifak olup savaş açmıştı. Bunu fırsat olarak gören Petro, ittifakın bir Katolik dini ittifak olmasına ve Rusya’nın Ortodoks olmasına rağmen bu ittifaka dahil oldu. Petro’nun amacı Osmanlı Devleti’nin elinde olan Karadeniz’e ( dolayısıyla sıcak denizlere) açılan Azak Denizi’nin burnundaki Azak Kalesi’ni almaktı.

1700’de Osmanlı Devleti ve Rus Çarlığı arasında imzalanan İstanbul Anlaşması’yla Osmanlı Devleti Azak’ın Rus Çarlığı’na geçişini kabul etti. Böylece Petro ilk kez sıcak denizlere ulaşmış oldu.

Büyük Petro ve I.Katerina

Büyük Petro, 1698 yılında, ilk karısı Eudoxia’dan boşandıktan sonra artık yeniden evlenmek konusunda özgür bir kişi olmuştur. Litvanya’da köylü bir aileden gelen Marta Skavronskaya (daha sonra Rusya Kraliçesi I.Katerina (1684-1727) ile evlenmiştir. Büyük Petro kendisinden sonra herhangi bir varis tayin etmeden öldükten sonra Katerina çariçe ünvanını almıştır ve Büyük Petro’nun politikalarını devam ettirmiştir.

KAYNAKÇA

https://www.mepanews.com/car-1-petro-deli-petro-kimdir-50238h.htm

https://www.worldhistory.org/trans/tr/1-22228/buyuk-petro/

https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/472530

KETENCİ Ayşegül, (2018) “Panslavizm ve Başarısızlık Sebepleri” Akademia Sosyal Bilimler Dergisi – Özel Sayı – 1,           2018 https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/568057

KESKİN Uğur , (2023) “BİRİNCİ PETRO DÖNEMİNİN STRATEJİK YÖNETİM AÇISINDAN           DEĞERLENDİRİLMESİ” journal of business innovation and governance ( JOBIG) İzmir Katip Çelebi           Üniversitesi https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3207275

GÖRSEL KAYNAKÇA

https://www.worldhistory.org/uploads/images/17958.jpg?v=1706594649

https://i0.wp.com/tarihenotdus.org/wp-content/uploads/2013/02/katerina.jpg

Hazırlayan: Damla KARSLI 11/C