İslam Meşşâi okulunun son temsilcisi; filozof, fakih, hekimdir. Meşşâi; Meşşâilik ya da Meşşâi okulu, İslam felsefesi içinde doğa felsefesinin etkisinden sonra başlayan, faydacı felsefe eğiliminin sistemli hale gelmesinde oluşan okuludur. İslam Felsefesi’nde Aristo izlerini taşıyan ekoldür. Temeli sorgulamaya dayanır.

1126 yılında (İspanya) Endülüs Emevi Devleti’nin başkenti Kurtuba’da doğmuştur. İbn Rüşd kendisine adını veren dedesinden ayırt edilmesi için “hafid (torun)” denmiştir.

“Eğer Endülüs ışık saçmasaydı, Avrupa’yı bilgisizlik uykusundan kim uyandırırdı?” der Tanzimat devri fikir ve devlet adamı aynı zamanda şair Ziya Paşa. İşte İslam kültür ve medeniyetinin batıya açılan kapısıdır Endülüs Emevi Devleti döneminde açılan Kurtuba Medresesi. Bu medresenin en önemli alimlerindendir İbni Rüşd.

Aristo’nun felsefi öğretisine sadık kalarak O’nun eserlerini yorumlayan Rüşd, İslam aleminde “Şarih”, Latin dünyasında “ The Commentator (En Yetkin Yorumcu) ” unvanıyla tanınmıştır. Batı’da İbn Rüşd adını tahrif edilmiş şekliyle “Averroes” olarak anılmıştır.

Ünlü Astronom Batlamyus’un evren modelini eleştiren Rüşd, dış merkezli küreleri reddetmiş yeni gezegen modellerinin oluşturulması gereğini ortaya koymuştur.*Güneş lekelerini gözlemleyen ilk bilgindir. Tıp ve Optik alanında da çalışmaları olan Rüşd,gözün retina tabakasının işlevini açıklamıştır.

İbn Rüşd, İbn Sina’yla çeşitli konularda mektuplaşarak tartışmalar yapmış örneğin ışık hızının var olup olmamasıyla ilgili yaptıkları tartışma yapmışlardır.

 Rüşd din ilimleri, mantık, tabiat bilimleri(fizik) metafizik, psikoloji, zooloji, astronomi, tıp ve ahlak gibi pek çok dalda eser kaleme aldığı gibi bilhassa Aristo’nun kitaplarına yazmış olduğu kısa,orta ve büyük ölçüde şerhleriyle Orta Çağ’ın En Büyük Yorumcusu unvanını kazanmıştır.

Rüşd’ün siyaset, din, hukuk, tıp ve felsefe alanına I5O’dan fazla eser kaleme aldığı bilinmekte olup en çok şöhret kazanmasına neden olan felsefe ve tıp alanında verdiği eserlerdir.

Astronomi ilmindeki Muhtasarru’l Mücesseta unvanlı kitabı ve tıp ilmindeki  8 ciltlik El-Külliyatu fi’t -tıbb adlı eseri Avrupalılar tarafından da yararlanılan eserlerindendir. Ayrıca El-Külliyat adlı eseri 12.yy’da Latince’ye çevrilmiştir.Bu eser tıbbın bütün konularını bir arada toplamıştır.Felsefe,mantık gibi yabancı kökenli ilimleri İslam dini açısında değerlendirdiği “Faslü’l-Makal”adlı eseri İslam alimleri arasında büyük ses getirmiştir. Gazali’nin Tehafühü’l -Felsefiye (Filozofların Tutarsızlığı) adlı eserine cevap olarak yazdığı Tehafütü Tehafüt’l -Felsefiye (Tutarsızlığın Tutarsızlığı) adlı eseri felsefe dünyasında oldukça ünlüdür.Bu eserle Avrupa’da itibar edilen bir filozof haline gelmiştir.

İbn Rüşd’ün eserleri 3 döneme ayrılır. İlk dönem Aristoteles üzerine yaptığı yorumlardan oluşmaktadır. İkinci dönem eserlerinde İbn Sina ve Farabi’nin görüşlerini ele alır. Üçüncü dönem eserlerinde ise din ve felsefe ilişkisini, felsefeden yana tavır alarak tartışır.

Eserlerinde geliştirdiği yöntemi, özgün düşünce stili ve farklı yaklaşım tarzıyla,klasik İslam düşüncesinin son ve en büyük temsilcisi olduğu gibi; Aristoteles ’den sonra gelen Helenistik dönemin ve Orta Çağ bilim ve düşüncesinin en önde gelen simalarında biri olmuştur.Yaptığı  şerhler sayesinde Aristo’nun Batı’da yeniden tanınmasını sağlamıştır.

İbn Rüşd’ün İslam toplumuna etkileri oldukça sınırlı kalırken Batı’ya etkileri hem çok yönlü olmuş hem de uzun asırlar devam etmiştir. Avrupa Birliği onu Avrupa’nın fikri mimarlarından biri olarak kabul etmiştir.

*Batlamyus Aristo’nun öne sürdüğü Dünya Merkezli Evren Modelini savunan bilim insanlarındandır. Dünya Merkezli Evren Modeli düşüncesinde diğer gök cisimleri dünyanın etrafında dönerler. Bunlar sırasıyla Ay, Merkür, Venüs, Güneş, Mars, Jüpiter ve Satürn’dür.

İbn Rüşd ve İmam Gazali ilişkisi;

İbn Rüşd, Gazali’nin yazdığı Filozofların Tutarsızlığı adlı eserine atıf ve eleştiride bulunarak Tutarsızlığın Tutarsızlığı adında bir kitap yazmıştır.Gazali, akıl yerine sezgiyi ön planda tutarken İbn Rüşd, tam tersine aklı kullanarak mantık ve muhakeme yoluyla düşünmeyi savunur.

HAZIRLAYAN: Esin GENÇER / Medine TÜRKER

KAYNAKÇA:

APAYDIN Y. İbn Rüşd, TDV İslam Ansiklopedisi.

        https://islamansiklopedisi.org.tr/ibn-rüşd–torun#2-

KOLOĞLU İ.(2023). Batı aydınlatmasının  öncüsü İbn Rüşd’ün siyaset ve yönetim düşüncesi,

        Ombudsman Akademik , Yıl: 10 Sayı: 19

        https:dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3257282

SARIOĞLU H. (2022). ”MEŞŞÂÎLÎK”. TÜBİTAK Sosyal Bilimler Ansiklopedisi.

        https://ansiklopedi.tubitak.gov.tr/ansiklopedi/messailik

TOPDEMİR G. (Mart 2021). Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Felsefe Bölümü, Bilim Tarihi Anabilim Dalı “Yer-Güneş Merkezli GökBilim Kuramı” Tübitak Bilim ve Teknik

        https://services.tubitak.gov.tr/edergi/yazi.pdf:jsesionid=

YILDIRIM Ö. (2022). İbn Rüşd Kimdir

        http://www.felsefe.gen.tr/